De stad Groningen is slechts ten dele eigenares van de aanwassen achter de Schanskerdijk, tussen Drieborg en Nieuweschans, geweest, omdat de eigenaren van de boerderijen 69 t/m 75 [1] op een enkele uitzondering na, uitkijkend voor de Schanskerdijk [2], recht van opstrek hebben gehad. De Kroonpolder is ontstaan door inpoldering van een deel van de Dollard en heet in het begin Kruiningspolder naar de Heer van Kruiningen, maar wordt in de loop van de jaren verbasterd naar Kroonpolder. Een eigen kerspel is Kroonpolder nooit geworden, al is er wel ruimte voor een eigen kerk gereserveerd, dit volgens het BB Oldambt, deel 1. Echter betwijfel ik dit ten stelligste, omdat volgens onderstaande kaart kerk en kerkhof in de Nieuwe Polder (Stadspolder) heeft gelegen bij het land van meier Jan W. Flink. Ten minste van 1785 tot ongeveer 1840 heeft de polder zelfs een eigen school gehad, waarvoor men waarschijnlijk gebruik heeft gemaakt van een kamer in een van de boerderijen.

Titel: 'De stadts Kroon- & Nieuwe polders so als bij plaatzen aan jder meijer onder beklemmingen zijn uijtgedaan'. Kaart van de Kroonpolder en Stadspolder. Titel met afzonderlijke vermelding van de namen der meiers en de grootte van hun landen (1756). Linksboven: Approbatum in Curia actum Groningen den 4 Februarij 1757. [Get.] W.R. de Sitter, secretaris. Titel in cartouche, versierd met het wapen van de stad Groningen. Annotatie: Kopie gemaakt door Provinciale Waterstaat. Voor origineel zie toegang 1536, cat.nr. 5281, Groot Caarteboek 22a. Gemaakt ingevolge resolutie van Burgemeesteren en Raad van Groningen van 30 april 1756. Vervaardiger: All. Verburgh ; W.A. Pull in 1939. Bron: RHC GA, NL-GnGRA_817_1206.
De Kroonpolder boven de Middendijk is hier goed zichtbaar, met ten noorden daarvan de Stadspolder die in 1939 nog de Nieuwe Polder heet. De Reiderwolderpolder is nog niet aanwezig. Ter plekke staat op de kaart: 'Anwas in den Dollard'

Klik hier voor een grotere afbeelding (originele grootte).
Deze opent in een nieuw venster/tabblad in je browser. Je kunt er doorheen scrollen of gebruik de schuifbalken rechts en onder in het beeld. Sluit de afbeelding door in de browser op het X te klikken.

Aardappelen in de Kroonpolder.

Haver in de Kroonpolder.

Suikerbieten in de Kroonpolder.

Het noordelijke gedeelte is dientengevolge eigendom van de stad ofschoon ook wel gemeend wordt dat het recht van aanwas op twijfelachtige gronden berust. De stad en de eigenaren van onderstaande bedrijven gaan in 1695 een overeenkomst aan met Anthony Anthonisz. de Huybert (1585-ca 1630), Heer van Cruiningen en Hinckelnoort [3] te Zierikzee, om de kweldergronden te bedijken. Genoemde Heer krijgt daarbij de stadslanden voor een termijn van zestig jaren in erfpacht voor ƒ 9 per hectare per jaar.

De dijk komt in 1696 tot stand. Hij gaat daarna over tot verpachting in zes complexen. De pachters bouwen zelf hun boerenbehuizingen op het gepachte land. Na ommekomst van de erfpachtstermijn verkrijgt de stad in 1756 dus de volledige beschikking over haar landerijen. Zij geeft de bedrijven daarna onder beklemming uit, waarschijnlijk aan de reeds zittende pachters, tegen een vaste huur van ƒ16 per hectare per jaar.

Omdat door de indijking van de Kroonpolder de Tjamme [4] bij het Marijke, een zijltje cq duiker, bij Oudedijk in een dijksloot, wordt afgesloten, moeten de landerijen van Nieuw Beerta en het Finsterwolderhamrik voor een andere afwatering zorgen. Daarom wordt het bij Kostverloren westwaarts door de zogenaamde Buitentjamme [5], gelegen naast de Egypterdijk [6], afgevoerd. Het water van de Kroonpolder wordt tegenwoordig ook nog door het Marijke (een duiker) en de Buitentjamme afgevoerd.

Als in 1841 de weg van de Stadspolder naar Drieborg wordt aangelegd wordt in 1859 op de dijk van 1696 een korenmolen met een woning aan deze weg gebouwd. Woning en korenmolen worden in 1945 door oorlogshandelingen verwoest en zijn daarna niet herbouwd. In het dijklichaam van de dijk van 1696 ligt thans een gastransportleiding voor export van aardgas naar Duitsland. De dijk is grotendeels geëgaliseerd en bij Oude Statenzijl is een aardgasstation gevestigd.

Meiers van land in de Kroonpolder

1695: Strekkende van de 12 akkers; NO waardstation in de de Ringsloot over de dijk:
Harm Renken, Jurjen Pieters, Gerh. Gramsbergen, Jan Derks, E. Karlijn Tammes, F. Andries Wedda, J.H. Haken, H. Jurjen Berents , Jacob Geerts.
In dit gebied zijn acht gebouwen ingetekend, sommige met een erf of boomgaard. In enkele gevallen staat er ook een rechthoek bij getekend, waarvan de betekenis onduidelijk is.
Verder ingetekend: de dijk ten noordoosten, het land tussen de Oude- en de Nieuwe A en de los en laadplaatst.

Langs de Middendijk in de Kroonpolder worden nog genoemd:
de Capt. Vallatte en de Stadt yderhalf, Stadt, Stadt en ? Bekkering, H. Sijpkes erfven, d. hr Sekret. Gockinga, Aald: Ebbens, d. hr. Alb vd Bloemersma, Derk Aites, Edzke Hannents Wed, ? Klugkist & Sijpkes, Reintserven.
Alsmede een stukje land waarvan de naam niet goed leesbaar is: O. Holthuis?
In dit gebied is tussen 'Stadt' en 'Stadt & ? Bekkering' één boerderij ingetekend.

Buitendijks, tussen de dijk en de A lopen de landerijen door, maar ten zuidoosten van de scheiding met de Oude A, liggen nog twee stukken land waarvan de meiers niet worden genoemd. Wel staat bij één stuk tuffen't vermeld. De betekenis daarvan is mij onbekend gebleven.

Meiers van het land in de Stadspolder

1740: Strekkende van de Oude- tot aan de Nieuwe dijk in de Nieuwe Polder (Stadspolder):

Hanno Pieters, Fekke Melles, Wilhelm Hayen, Karsjen Willems, Lubbert Jans, Hindrik Lubbers, Jan W. Flink (de Kerkhoven 't samen), Garrelt Derks, Jacob Geerts Zijkos(?).
De genoemde Hanno Pieters gebruikt ook 'Nog het uijterdijk of A. Land tusschen de Generaliteitszijle en de Uitwateringe der Nieuwe Polder gemerkt ?'. Zie uitsnede van bovenstaande kaart hieronder.

De combine (maaidorser) is in de Kroonpolder aan het werk om de haver te oogsten. De van oorsprong getrokken machine werd later vaak zelfrijdend. Hij wordt gebruikt voor het oogsten van granen, koolzaad en graszaad.

Vermeld dient nog te worden dat boerderij nr. 188 [7] buiten de Kroonpolder is gelegen aan de Westerwoldse A bij Oude Statenzijl. De wegen, die in de Kroonpolder zijn gelegen, zijn in onderhoud geweest bij de voormalige gemeente Beerta met uitzondering van de nieuw aangelegde weg vanaf de hoofdweg naar het aardgasstation en de onverharde kleiweg vanaf boerderij nr. 186, langs boerderij nr. 187, naar Oudezijl, die door de eigenaar van deze boerderijen wordt onderhouden. De Kroonpolder is 442 hectare groot en heeft het tweede onderdeel gevormd van het waterschap ‘Reiderland’ en ligt sinds 2000 binnen dat van het waterschap Hunze en Aa’s.

Op deze kaart zijn de jaartallen zichtbaar in welke jaren de inpolderingen rond het Dollardgebied in Nederland en Duitsland hebben plaatsgevonden.